Irak Petrol Bakanı Hayyan Abdulgani, Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) aracılığıyla Ceyhan Limanı üzerinden petrol ihracatına yeniden başlanacağını bildirdi. Bu gelişme, Irak-Türkiye petrol boru hattının yeniden işlevsel hale gelmesine yönelik önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Abdulgani, 28 Şubat'ta yaptığı bir açıklamada, Ceyhan Limanı üzerinden petrol ihracatının başlayacağını belirtti. İlk aşamada günde 185 bin varil olarak planlanan ihracat miktarının, bütçede öngörülen düzeye ulaşana kadar kademeli artış göstereceği ifade edildi.
Bu durum, Bağdat ve Erbil yönetimleri arasında yaşanan anlaşmazlık nedeniyle 25 Mart 2023'te durdurulan petrol sevkiyatının, yaklaşık iki yılın ardından tekrar başlayabileceği anlamına geliyor.
IKBY ile Anlaşma Süreci
Irak Meclisi, 2 Şubat'ta Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) faaliyet gösteren uluslararası petrol şirketlerinin üretim giderlerini desteklemeyi öngören bütçe yasa tasarısını değiştirdi ve bölgede çıkarılan petrolün taşınma maliyetini varil başına 16 dolar olarak belirledi.
Bu durum, Türkiye’ye petrol ihracatının tekrar başlaması açısından son derece önemli bir gelişme olarak algılandı.
Sonrasında Irak Petrol Bakanı Abdulgani, 4 Şubat’ta yaptığı açıklamada, IKBY petrolünün SOMO'ya teslim edileceğini ve Ceyhan Limanı üzerinden satış işlemleri için Türkiye ile gereken adımların atıldığını duyurdu.
Abdulgani, 17 Şubat’ta ihracatın bir hafta içinde yeniden başlayacağını belirtti. Aynı gün IKBY Doğal Kaynaklar Bakanı Vekili Kemal Muhammed, sürecin mart ayı itibarıyla tamamlanabileceğini ifade etti.
Irak Petrol Bakanlığı ise, 22 Şubat’ta ihracatın yeniden başlatılmasına yönelik işlemlerin tamamlandığını ve IKBY yetkililerinden, üretilen petrolün Irak-Türkiye boru hattı ve Ceyhan Limanı üzerinden SOMO'ya devredilmesi talebinde bulundu.
IKBY hükümeti 23 Şubat’ta, petrol ihracatının tekrar başlaması konusunda Irak ile mutabakat sağlandığını duyurdu. Tarafların boru hattının incelenmesi amacıyla ortak bir teknik ekip oluşturduğu belirtildi. 25 Şubat’ta ise Irak Petrol Bakanı Abdulgani, boru hattının ihracata hazır olduğunu vurgulayarak, iki gün içinde sevkiyatların başlayacağını açıkladı.
IKBY üzerinden gerçekleştirilen petrol ihracatı için bütçe yasasında belirlenen miktarın günlük 300 ila 325 bin varil olduğunu kaydeden Abdulgani, bunun bir kısmının iç tüketim için ayrılacağını, kalan miktarın ise ihraç edileceğini aktardı.
ABD ve Rusya Sürece Destek Veriyor
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 26 Şubat’ta yaptıkları telefon görüşmesinde Irak-Türkiye petrol boru hattının yeniden açılması için "hızla girişimde bulunulması" konusunda anlaştı.
IKBY Başkanı Neçirvan Barzani de 26 Şubat'taki açıklamasında, bölgeden Ceyhan Limanı üzerinden petrolün yakında yeniden ihraç edilmesini beklediklerini dile getirdi. Sürecin önündeki tek engelin şirketlerin finansman gibi teknik meseleler olduğunu ifade eden Barzani, ABD'nin bu konuda destekleyici bir rol üstlendiğini vurguladı.
Barzani, ABD’nin Irak ve IKBY’nin ana ortağı olduğunu belirterek, süreçte Amerikalı ve Rus şirketlerin aktif rol aldığını söyledi.
20 Milyar Dolar Kaybı
Bağdat ve Erbil yönetimleri arasındaki anlaşmazlık nedeniyle Irak’tan Türkiye’ye petrol ihracatının durması, bölge ekonomisinde yaklaşık 20 milyar dolarlık kayba neden oldu.
IKBY Başbakanı Mesrur Barzani, Ağustos 2023’te X platformu üzerinden yaptığı açıklamada, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile Erbil'de yaptıkları görüşmede, Ceyhan üzerinden petrol ihracatının yeniden başlamasının önemine dair ortak bir mutabakata vardıklarını duyurmuştu.
Bayraktar ise Nisan 2024'te, Irak-Türkiye boru hattındaki sorunlardan Türkiye’nin sorumlu olmadığını belirterek hattın 4 Ekim 2023 itibarıyla faaliyete hazır olduğunu ancak Bağdat ve Erbil arasındaki sorunların süreci olumsuz etkilediğini açıklamıştı.
Türkiye’ye petrol akışının tekrar başlaması halinde Ankara-Bağdat ilişkilerinin düzelmesine yardımcı olması bekleniyor.
Trump Yönetimi Etkili
Washington Arap Körfez Ülkeleri Enstitüsü'nden Kate Dourian, IKBY bölgesindeki yabancı şirketlerin petrolü SOMO’ya devretmeyi istemeyebileceğini ifade etti.
Dourian, bu durumun, Bağdat’ın tek seçeneğinin Kerkük ve Kar Group tarafından işletilen Khurmala sahasından kendi petrolünü ihraç etmesi anlamına geldiğini belirtiyor. Ayrıca yaklaşık iki yıldır devre dışı olan boru hattının teknik durumu da belirsizlik yaratıyor.
İhracatın tekrar başlaması halinde küresel arz dengesinin büyük oranda etkilenmeyeceğini belirtirken, şunları ekledi:
"Petrol ihracatını yeniden başlatmaya yönelik bu adımın, ABD Başkanı Donald Trump'tan gelen baskılara yanıt olarak alınmış olduğunu düşünüyorum. Baskı doğrudan Trump’tan değil, Trump yönetiminden kaynaklanıyor. Önceki Washington yönetiminin Irak'ın kuzey bölgesinde petrol ihracatının devam etmesi gerektiğini, aksi takdirde ülkenin İran’a yönelik 'maksimum baskı' politikasının bir parçası olarak ABD ambargolarıyla karşı karşıya kalabileceğini vurguladığı bilinirken, ihracatın yeniden başlaması durumunda küresel arz dengesinin büyük ölçüde etkilenmeyeceğini düşünüyorum; çünkü Irak’ın, OPEC+ kotasına uyum sağlamak amacıyla güney sahalarındaki üretimini azaltmak durumunda kalacağını belirtmek gerek."
